หมู่บ้านอีต่อง ต.ปิล๊อก อ.ทองผาภูมิ จ.กาญจนบุรี เรื่องเล่าที่สืบทอดจากรุ่นหนึ่งสู่อีกรุ่นหนึ่งเกี่ยวกับปิล๊อก เดิมหมู่บ้านแห่งนี้ชื่อว่า “หมู่บ้านณัตเอ็งต่อง” ซึ่งมาจากภาษาพม่า หมายถึง “หมู่บ้านเทวดาอยู่บนภูเขา” และภายหลังเพี้ยนเป็น “อีต่อง” ในปัจจุบัน ในอดีตเคยเป็นศูนย์กลางเหมืองแร่ดีบุก “เหมืองปิล็อก” ที่มีร่ำรวย มีโรงหนัง ตลาดและเหมืองกว่า 60 แห่ง แต่ต้นปี พ.ศ.2527–2528 เมื่อราคาแร่ตกต่ำ เหมืองจึงทยอยปิดตัวลง และแรงงานต่างแยกย้ายไปทำงานในที่อื่นบอกเราให้รู้ว่าภาพชวนฝันของระลอกคลื่นเขาอันสลับซับซ้อนที่ใครหลายคนเห็นผ่านตาตามหน้าหนังสือ จุดหมายปลายทางของนักท่องเที่ยวที่นิยมธรรมชาติและกลิ่นอายของสายหมอกแห่งนี้ ในทุกตารางพื้นที่ของปิล๊อกกลับบรรจุไว้ด้วยเรื่องราวต่าง ๆ จนคุณก็คาดไม่ถึง เชื่อว่าหลายคนน่าจะติดใจกับชื่อ “ปิล๊อก” เพราะฟังดูเหมือนจะเป็นภาษาไทยก็ไม่ใช่ ภาษาเพื่อนบ้านก็ไม่เชิง จะบอกให้รู้ว่า “ปิล๊อก” เป็นการเพี้ยนเสียงมาจากสมญานามที่ใครฟังแล้วต้องขนหัวลุกว่า “เหมืองผีหลอก” ครั้งเมื่อเกิดเหตุการณ์ปราบปรามกรรมกรพม่าที่ลักลอบเข้ามาขุดเหมืองแร่ภายในบริเวณนี้นั่นเอง

เหตุการณ์นี้เกิดขึ้นภายหลังที่กรมราชโลหกิจและภูมิวิทยา องค์การเหมืองแร่ของรัฐบาลไทย ประกาศจัดตั้งเหมืองแร่แห่งแรกขึ้นบริเวณบ้านอีต่อง เมื่อประมาณ พ.ศ. 2483 ด้วยเพราะไม่ต้องการให้กรรมกรชาวพม่าเข้ามาลักลอบขุดแร่ต่าง ๆ เพื่อนำไปขายให้กับอังกฤษ จนทำให้เกิดเหตุการณ์การปราบปราม และมีผลทำให้มีผู้เสียชีวิตเป็นจำนวนมาก นานวันเข้าจึงมีเสียงลือเสียงเล่าอ้างมาเป็นระยะถึงความเป็นเหมืองผีหลอกที่พูดกันปากต่อปาก บวกกับการออกเสียงเรียกที่เพี้ยนไปของชาวพม่าจากเดิม “ผีหลอก” ก็กลายเป็น “ปิล๊อก” จนมาถึงทุกวันนี้หมู่บ้านแห่งนี้เป็นชุมชนเล็ก ๆ ที่เคยเป็นที่ตั้งของเหมืองปิล็อก ในยุคของการทำอุตสาหกรรมแร่ดีบุกช่วงปี พ.ศ. 2483 ปัจจุบันที่นี่ได้พัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติ เนื่องจากพื้นที่ของหมู่บ้านอยู่ติดริมน้ำ มีบรรยากาศที่ทำให้รู้สึกสดชื่นผ่อนคลาย จึงกลายเป็นสถานที่ท่องเที่ยวยอดนิยมอีกแห่งหนึ่งในจังหวัดกาญจนบุรี ชุมชนบ้านอีต่องมีที่พักแบบโฮมสเตย์ และสามารถขับรถต่อไปชมอุโมงค์เหมืองแร่เก่าที่อยู่บนเนินเขาได้ กิจกรรมของหมู่บ้านที่ไม่ควรพลาด คือ การผูกป้ายบริเวณสะพานของนักท่องเที่ยว เพื่อเป็นความทรงจำที่ดีว่า ครั้งหนึ่งได้เคยเดินทางมาเยือนบ้านอีต่อง เหมืองปิล็อกแล้ว นอกจากนี้ ยังมี ตลาดบ้านอีต่อง ซึ่งเป็นแหล่งกระจายรายได้สู่ชุมชน มีร้านค้าชุมชน ร้านขายสินค้าที่ระลึก และร้านอาหารหลายแห่ง

พลาดไม่ได้กับการเที่ยวชมหมู่บ้านเล็ก ๆ ติดชายแดนชื่อว่า อีต่อง ในอดีตหมู่บ้านนี้ขึ้นชื่อว่าเป็นแหล่งศูนย์รวมความเจริญต่าง ๆ ใครอยากจะได้เสื้อผ้า ยารักษาโรค อาหาร หรือแม้แต่เที่ยวเล่นสถานบันเทิง ก็มีบริการเสร็จสรรพ ขออย่างเดียวใครที่จะมาที่นี่แค่มีเงินเป็นพอ หากแต่อาจเป็นเพราะความลื่นไหลของเวลาที่ดูเหมือนจะนำพาอดีตที่รุ่งโรจน์เหล่านั้นติดมือไปด้วย คงเหลือไว้แต่กลิ่นอายของอดีตที่ยังคงติดค้างหลงเหลือตามอาคารบ้านเรือนหลังเก่า ๆ ที่ถูกปรับเปลี่ยนเป็นร้านค้า หรือแม้แต่ฝากไว้กับลมหายใจของคนงานเหมืองเก่าที่ผันตัวเองไปยึดอาชีพอื่น จนดูคล้ายกับว่าอดีตที่รุ่งโรจน์ดูเหมือนจะไม่ใช่เรื่องเศร้าเสียดายของผู้คนที่นี่อีกต่อไป

เป็นเวลานานหลายสิบปีที่ปิล๊อกแอบเก็บตัวอยู่เงียบ ๆ ในฐานะตำบลเล็ก ๆ ของอำเภอทองผาภูมิ แต่ดูเหมือนว่าจะเก็บตัวอยู่ได้ไม่นาน ชื่อของปิล๊อกถูกหยิบยกขึ้นมาพูดถึงอีกครั้ง แต่คราวนี้ดูจะต่างไปจากบริบทเดิมอยู่มาก ปิล๊อกในวันนี้ไม่ใช่พื้นที่รวมตัวของเหล่านักขุดแร่แสวงโชคอีกต่อไป หากแต่เป็นพื้นที่มหัศจรรย์ที่รวมตัวนักท่องเที่ยวที่นิยมธรรมชาติ อยากจะแสวงหาความสุขสงบ ท่ามกลางวิถีชีวิตผู้คนและธรรมชาติที่งดงาม